ชื่อวิทยาศาสตร์ Stevia rebaudiana Bertoni                                                                                                                                                            เป็นพืชไม้ล้มลุกอายุประมาณ 3 ปีเป็นพุ่มเตี้ยสูง 30-90 เซนติเมตรลำต้นกลมเล็กเรียวใบเดี่ยวรูปหอกปลายแหลมขอบใบหยักมีรสหวานจัดดอกเล็ก ๆ กลมกลีบรูปไข่สีขาวเล็กมาก เกสรตัวผู้เป็นเส้นสีขาวงอไปมา ดอกออกเป็นช่อที่ปลายกิ่ง ผลเป็นผลแห้งไม่แตก ความพิเศษของหญ้าหวานคือสารสกัดที่เกิดจากหญ้าหวานมีชื่อว่าสตีวิโอไซด์ (Stevioside) เป็นสารที่ให้ความหวานมากกว่า 200-300 เท่าของน้ำตาล

  สารสำคัญและสรรพคุณ ในหญ้าหวานคือสารกลัยโคชัยด์ (glycosides) 88 ชนิด ด้วยความพิเศษของหญ้าหวานนี้หญ้าหวานจึงเป็นพืชที่ได้รับความสนใจทั้งทางด้านอุตสาหกรรมการแพทย์ ยาสมุนไพรเครื่องดื่ม เป็นต้น                                                                                                                                                                          การขยายพันธุ์และการปลูก  สภาพพื้นที่ปลูกที่เหมาะสมหญ้าหวาน ชอบอากาศค่อนข้างเย็นอุณหภูมิประมาณ 20-26 องศาเซลเซียส-เจริญเติบโตได้ดีเมื่อปลูกในพื้นที่ที่สูงจากระดับน้ำทะเลประมาณ 600-700 เมตร                                                                                                                                                                                      การปลูก                                                                                                                                                                                                         1.การเตรียมดินดินที่เหมาะสมสำหรับปลูกหญ้าหวานคือดินร่วนหรือดินร่วนปนทรายระบายน้ำได้ดีไถตากดิน7-10 วันย่อยดินและทำแปลงยกร่อง                                                   2.การเตรียมพันธุ์มี2 วิธีโดยการเพาะเมล็ดและการปักชำกิ่ง                                                                                                                                                  2.1 การเพาะเมล็ด ถ้าใช้เมล็ด การเก็บเมล็ดไว้ขยายพันธุ์ทำได้โดยปล่อยให้ต้นมีดอกในช่วงเดือนตุลาคมซึ่งจะเก็บเมล็ดในเดือนพฤศจิกายนวิธีเก็บเมล็ดให้ใช้ถุงพลาสติกครอบดอกเขย่าให้เมล็ดร่วงลงในถุงนำเมล็ดมาเพาะเดือนมีนาคม-เมษายนจะมีอัตราการงอกดี                                                                                                                                  2.2 การปักชำกิ่งเป็นวิธีที่นิยมเนื่องจากสะดวกและรวดเร็วกว่าเลือกตัดกิ่งที่สมบูรณ์และแข็งแรงตัดเกือบถึงโคนต้นให้เหลือใบอยู่ 2 คู่แล้วตัดกิ่งที่จะนำมาชำให้ยาว 12-15 เซนติเมตร แล้วนำมาเพาะในถุงหรือกระบะเพาะ เด็ดใบออกเสียก่อนเพราะถ้ารดน้ำ ความหวานของใบจะลงสู่ดินทำให้กล้าที่ชำไว้ตายได้ พอกิ่งชำแตกรากออกมาได้ 10-14 วันจึงนำไปปลูกในแปลงที่เตรียมไว้

การดูแลรักษา   การดูแลรักษาหญ้าหวานจะให้ได้ผลดีต้องหมั่นกำจัดวัชพืชและให้น้ำในช่วงฤดูแล้งหลัง การเก็บเกี่ยวแต่ละครั้งควรใส่ปุ๋ยหมักหรือปุ๋ยคอกเพื่อเร่งการแตกใบใหม่ในช่วงเดือนธันวาคม หญ้าหวานจะให้ผลผลิตต่ำสุดควรตัดต้นหญ้าหวานทิ้งให้เหลือแต่ตอในดิน เพื่อให้ต้นตอแตกขึ้นมาใหม่ในเดือนมกราคม

ารเก็บเกี่ยว                                                                                                                                                                                                       1.ระยะเก็บเกี่ยวที่เหมาะสมเริ่มเก็บเกี่ยวใบครั้งแรกหลังจากปลูกได้ 20-25 วันหลังจากนั้นก็จะเก็บเกี่ยวไปได้เรื่อย ๆ ปีละ 6-10 ครั้งได้ผลผลิต 600-1,000 กิโลกรัมสดต่อไร่ต่อปีสามารถเก็บเกี่ยวได้ประมาณ 3-4 ปีขึ้นอยู่กับการดูแล แต่ผลผลิตจะออกสูงสุดในช่วงเดือนพฤษภาคม-กรกฎาคมหลังจากนั้นหญ้าหวานก็จะเริ่มแก่และออกดอกเมื่อต้นหญ้าหวานออกดอกให้ตัดแต่งโดยตัดประมาณกลางต้นต้นหญ้าหวานจะแตกยอดใหม่เรื่อย ๆ จะอยู่ได้ 3-4 ปีหากปล่อยให้ออกดอกโดยไม่ได้ตัดต้นต้นจะตายภายใน 1 ปี                                                        2. วิธีการเก็บเกี่ยวให้ฉีดน้ำล้างฝุ่นออกเสียก่อนเก็บเกี่ยวตัดทั้งกิ่งถ้าตัดแล้วเอาไปล้างน้ำความหวานจะละลายไปกับน้ำทำให้ได้คุณภาพต่ำลง                                                              

         หลังการเก็บเกี่ยว นำกิ่งที่ตัดมารูดแยกใบออกจากก้านแล้วนำไปตากแดด 2-3 วันไม่ควรตากทั้งใบและกิ่งก้านเพราะจะทำให้ใบมีสีไม่สวยและมีส่วนกิ่งก้านเจือปนมากเกลี่ยใบให้ทั่วระหว่างที่ตากเมื่อแห้งดีแล้วจึงเก็บในภาชนะบรรจุ

การใช้ประโยชน์ในครัวเรือน                                                                                                                                                                                         หญ้าหวานช่วยเพิ่มความหวานให้อาหาร เป็นพืชสมุนไพรที่ใช้แทนความหวานของน้ำตาล ซึ่งได้รับความนิยมในหมู่คนรักสุขภาพ เพราะหญ้าหวานไม่มีแคลอรี่เหมาะสำหรับผู้ที่คุมน้ำหนัก สามารถแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ เช่น นำใบหญ้าหวานมาอบแห้ง แล้วใช้ทั้งใบหรือนำมาบดสำหรับใช้ชงชา หรือนำใบมาอบแห้งบดใช้แทนน้ำตาล เหมาะสำหรับใส่น้ำอัดลม ชาเขียว ขนม แยม ไอศกรีม หมากฝรั่ง หรือซอสปรุงรส                                                                                                                                                                              วิธีชงชาหญ้าหวาน                                                                                                                                                                                               แบบที่ 1 ตั้งน้ำโดยไม่ให้เดือดจัด หรือใช้น้ำร้อนจากกระติกน้ำร้อน 100 องศาเซลเซียส ใส่ชาหญ้าหวาน 1-2 ใบ แช่ทิ้งไว้ 2-3 นาที แล้วรินดื่ม หรือแช่น้ำทิ้งไว้นานกว่านั้น รสชาติของน้ำชาก็จะยิ่งหวานขึ้น                                                                                                                                                                                               แบบที่ 2 ชงใส่เครื่องดื่มที่ชอบ เช่น กาแฟ ชา หรือน้ำสมุนไพรอื่น ๆ แล้วใส่ใบหญ้าหวาน 1-2 ใบลงในแก้วเครื่องดื่ม แช่ทิ้งไว้ 1-2 นาที จากนั้นกรองใบหญ้าหวานออกแล้วดื่ม

แหล่งที่มา: https://esc.doae.go.th/พืชสมุนไพรภูมิปัญญาไทย/                                                                                                                                    ผู้เขียน: ธัญลักษณ์  สีลาจันทร์  นักวิชาการส่งเสริมการเกษตรปฏิบัติการ